Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizi Oranları

Av. Ramazan Çakmakcı (*)

Legal Hukuk Dergisi, Sayı 8, Yıl 2003

3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun, 4 Aralık 1984 tarihinde TBMM'de kabul edilmiş ve 19 Aralık 1984 tarih ve 18610 sa­yılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Ticaret hukukundaki faiz uygulamaları da bu kanuna göre belirlenmiştir. Kanunun 1. maddesi Ka­nuni Faizi, 2. maddesi ise Temerrüt (Direnim) Faizini düzenlemektedir. Bu iki madde daha sonra 4489 sayılı Kanun ile değiştirilmiştir.

3095 sayılı Kanunun 1 ve 2. maddelerinin yayımı tarihindeki (4489 sayılı Kanun ile değiştirilmeden önceki) hali;

"Kanuni Faiz:

Madde 1- Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu'na göre faiz ödenmesi gereken hallerde, miktarı sözleşme ile tesbit edilmemişse faiz ödenmesi senelik yüzde otuz oranında yapılır.

Bakanlar Kurulu, ekonomik şartları dikkate alarak bu oranın yüzde sek­senine kadar artırma ve eksiltme yapabilir. Bakanlar Kurulu'nun bu konudaki kararı, kararın alınmasını izleyen takvim yılı başından itibaren uygulanır.

Temerrüt Faizi:

Madde 2- Bir miktar paranın ödenmesinde temerrüde düşen borçlu, söz­leşme ile aksi kararlaştırılmadıkça, geçmiş günler için 1'inci maddede belirle­nen orana göre temerrüt faizi ödemeye mecburdur.

Bakanlar Kurulu Kararı ile bu oran 1'inci maddesindeki oran dahilinde artırılabilir veya eksiltilebilir.

Ödeme yerinde ve ödeme zamanındaki banka iskontosu yukarıda açıklanan miktardan fazla ise, arada sözleşme olmasa bile, ticari işlerde temerrüt faizi, TC Merkez Bankası'nın kısa vadeli krediler için öngördüğü reeskont faiz oranına göre istenebilir.

Temerrüt faizi miktarının sözleşmede kararlaştırılmış olduğu hallerde, akti faiz miktarı yukarıdaki fıkralarda öngörülen miktarın üstünde ise, temerrüt faizi, akdi faiz miktarından az olamaz." şeklindedir.

Daha sonra Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun'un 1. ve 2. maddelerinde öngörülen kanuni faiz ve temerrüt faizi oranlarının 01.01.1998 tarihinden geçerli olmak üzere senelik %30'dan %50'ye çıkarılması, 97/9807 sayılı Bakanlar Kurulu Kararınca 08.08.1997 tarihinde kararlaştırılmıştır. Sözkonusu 97/9807 sayılı karar 20.08.1997 tarih ve 23086 sayılı Resmi Ga­zete'de yayımlanmıştır.

15.12.1999 tarihli 4489 sayılı Kanun ile 3095 sayılı Kanun'un 1. ve 2. maddeleri yeniden düzenlenmiştir. Bu değişiklikler 01.01.2000 tarihinde yü­rürlüğe girmiş bulunmaktadır.

Halen yürürlükte bulunan maddeler şu şekildedir;

"Kanuni Faiz:

Madde 1- (Değişik: 4489 - 15.12.1999) Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanununa göre faiz ödenmesi gereken hallerde, miktarı sözleşme ile tespit edilmemişse bu ödeme, yıllık, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının önceki yılın 31 Aralık günü kısa vadeli kredi işlemlerinde uyguladığı reeskont oranı üzerinden yapılır. Söz konusu reeskont oranı, 30 Haziran günü önceki yılın 31 Aralık günü uygulanan reeskont oranından beş puan veya daha çok farklı ise, yılın ikinci yarısında bu oran geçerli olur.

Temerrüt Faizi:

Madde 2- (Değişik: 4489 - 15.12.1999) Bir miktar paranın ödenmesinde temerrüde düşen borçlu, sözleşme ile aksi kararlaştırılmadıkça, geçmiş günler için 1 inci maddede belirlenen orana göre temerrüt faizi ödemeye mecburdur.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının önceki yılın 31 Aralık günü kısa vadeli avanslar için uyguladığı faiz oranı, yukarıda açıklanan miktardan fazla ise, arada sözleşme olmasa bile ticari işlerde temerrüt faizi bu oran üzerinden istenebilir. Söz konusu avans faiz oranı, 30 Haziran günü önceki yılın 31 Aralık günü uygulanan avans faiz oranından beş puan veya daha çok farklı ise yılın ikinci yarısında bu oran geçerli olur.

Temerrüt faizi miktarının sözleşmede kararlaştırılmamış olduğu hallerde, akdi faiz miktarı yukarıdaki fıkralarda öngörülen miktarın üstünde ise, temerrüt faizi, akdi faiz miktarından az olamaz."

01.01.2000 tarihinden geçerli olmak üzere 30.12.1999 tarih ve 23922 sa­yılı Resmi Gazete'de yayımlanan T.C. Merkez Bankası tebliği ile vadesine en çok 3 ay kalan senetler karşılığında yapılacak reeskont işlemlerinde uygulana­cak iskonto oranı yıllık %60, avans işlemlerinde uygulanacak faiz oranı ise yıllık %70 olarak tespit edilmiştir.

Daha sonra 17.05.2002 tarih ve 24758 sayılı Resmi Gazete'de yayımla­nan T.C. Merkez Bankası tebliği ile vadesine en çok 3 ay kalan senetler karşılı­ğında yapılacak reeskont işlemlerinde uygulanacak iskonto faiz oranı yıllık %55, avans işlemlerinde uygulanacak faiz oranı ise yıllık %64 olarak tespit edilmiştir.

3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanunun 1. madde­sinde düzenlenen kanuni faiz oranı, 2003 Yılı Mali Yılı Bütçe Kanununa göre, 01.04.2003 tarihinden itibaren aylık %2.5 olarak uygulanacaktır. Bu düzenleme ile yıllık % 55 olarak uygulanmakta olan kanuni faiz oranı 01.04.2003 tarihin­den itibaren yıllık % 30 olarak uygulanacaktır.

3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanunun 1. madde­sinin 2003 mali yılındaki uygulamasını düzenleyen ve 31.03.2003 tarihli ve 25065 mükerrer sayılı Resmi Gazete`de yayımlanan, 29.03.2003 tarihli ve 4833 sayılı 2003 Mali Yılı Bütçe Kanununun 51 inci maddesinin (t) bendi de;

"Madde 51: ....

t) İlgili kanununda düzenleme yapılıncaya kadar, 4.12.1984 tarihli ve 3095 sayılı Kanunun 1 inci maddesindeki kanuni faiz oranı, 1.4.2003 tarihin­den itibaren aylık % 2.5 olarak uygulanır. Ay kesirleri tama iblağ edilir. Taksitlendirilen veya herhangi bir sebeple ödenmemiş kamulaştırma bedelle­rinde kamu alacakları için öngörülen en yüksek faiz oranı uygulanır." şeklinde­dir

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın Reeskont İşlemlerinde Uygula­nacak İskonto Faiz Oranına ilişkin tebliği 14.06.2003 tarih ve 25138 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanmıştır. Bu tebliğ uyarınca vadesine en çok 3 ay kalan senetler karşılığında yapılacak reeskont işlemlerinde uygulanacak iskonto faiz oranı yıllık %50, avans işlemlerinde uygulanacak faiz oranı ise yıllık %57 ola­rak tespit edilmiştir. Ayrıca belirlenen bu oranlar yayımı tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.

3095 sayılı Kanunun 3. maddesinde "Kanuni faiz ve temerrüt faizi he­saplanırken mürekkep faiz yürütülemez. Bu konuya ilişkin Türk Ticaret Ka­nunu hükümleri saklıdır." 4. maddesinde ise "Diğer kanunların, bu Kanunda öngörülen orandan fazla temerrüt faizi ödenmesine ilişkin hükümleri saklıdır." hükümlerine yer verilmiştir.

3095 sayılı Kanun'a 14.11.1990 tarih ve 3678 sayılı Kanun ile eklenen 4/a maddesi ile "Sözleşmede daha yüksek akdi veya gecikme faizi kararlaştı­rılma­dığı hallerde, yabancı para borcunun faizinde Devlet Bankalarının o yabancı para ile açılmış bir yıl vadeli mevduat hesabına ödediği en yüksek faiz oranı uygulanır." düzenlemesi getirilmiştir.

Aşağıdaki tablolarda sözkonusu faiz oranları tarih aralıkları ile birlikte gösterilmiştir

 01.01.1998 tarihine kadar;

Kanuni Faiz ve Temerrüt Faiz oranı; % 30

01.01.1998-31.12.1999 dönemi için;

Kanuni Faiz ve Temerrüt faiz oranı; % 50

01.01.2000-30.6.2002 dönemi için;

- Kanuni faiz oranı; % 60

- Temerrüt faiz oranı; % 60, Ticari işlerde, % 70

01.07.2002-31.03.2003 dönemi için;

- Kanuni faiz oranı; % 55

- Temerrüt faiz oranı; % 55, Ticari işlerde, % 64

01.04.2003-30.06.2003 dönemi için;

- Kanuni faiz oranı; (Aylık % 2,5 olmak üzere) % 30

- Temerrüt faiz oranı; % 55, Ticari işlerde, % 64

01.07.2003 tarihinden itibaren;

- Kanuni faiz oranı; (Aylık % 2,5 olmak üzere) % 30

- Temerrüt faiz oranı; % 50, Ticari işlerde, % 57

 

TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI FAİZ ORANLARI